Навукоўцы зямлі Горацкай
Народжаныя ў жнівені
Цэнтральная бібліятэка імя М. Гарэцкага пры дапамозе электроннай выстаўкі "Навукоўцы зямлі Горацкай" працягвае знаёміць сваіх чытачоў з горацкімі навукоўцамі, іх дасягненнямі і вынаходніцтвамі ў шматлікай навуковай дзейнасці.
(2.08.1925, г. Ульянаўск, Расія), беларускі вучоны ў галіне жывёлагадоўлі. Доктар біялагічных навук (1970), прафесар (1979). Заслужаны дзеяч навукі Беларусі (1995). Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Ганаровы прафесар БДСГА (1995).
Скончыў Ульянаўскі сельскагаспадарчы інстытут (1950). З 1973 г. у БСГА: загадчык кафедры развядзення сельскагаспадарчых жывёл (1973-1980), дэкан заатэхнічнага факультэта (1980-1981), прарэктар акадэміі па навукова-даследчай працы (1981-1984), загадчык кафедры развядзення сельскагаспадарчых жывёл (1984-1995). Ім створана навуковая школа па праблемах развядзення і ўзнаўлення сельскагаспадарчых жывёл. Аўтар 180 навуковых прац па біялогіі ўзнаўлення, штучнага апладнення і развядзення сельскагаспадарчых жывёл, 16 з якіх зацверджаны навукова-тэхнічнымі саветамі Міністэрстваў сельскай гаспадаркі БССР і СССР, Інстытутам патэнтнай экспертызы, камітэтам ВДНГ і рэкамендаваны да вытворчасці. Распрацаваў навуковае абгрунтаванне падбору пар жывёл для атрымання эфекту гетэрозісу, імуналагічныя метады тэсціравання спалучальнасці вытворнікаў. Узнагароджаны медалямі “За ўзяцце Берліна”, “За перамогу над Германіяй”, Ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР.
Асноўныя публікацыі:
Воспроизводство стад на молочных комплексах. – Минск, 1977. Влияние окисленного жира и антиоксидантов на продуктивность и воспроизводительные функции сельскохозяйственных животных. – Горки, 1983 (у суаўт.). Повышение эффективности использования черно-пестрого скота. – Минск, 1984.
Літаратура:
Максімаў Юрый Леанідавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1999. – Т. 9. – С. 546. Максімаў Юрый Леанідавіч // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. – Мінск, 1996. – С. 546. Максимов, Ю. Л. На Берлинском направлении : [воспоминания профессора БГСХА заслуженного деятеля науки Юрия Леонидовича Максимова о Великой Отечественной войне] / Ю. Л. Максимов // Ленінскі шлях. – 2005. – 23 красавіка. – С. 2. Максимов Юрий Леонидович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М.; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 8-9. Максимов Юрий Леонидович // Кто есть кто в Белорусской сельскохозяйственной академии : информационно-справочный указатель. – Горки, 1999. – С. 78. Минич, Л. А. Максимов Юрий Леонидович : (к 90-летию со дня рождения [ученого в области животноводства]) / В. И. Караба, Л. А. Минич, Т. В. Павлова // Животноводство и ветеринарная медицина. – 2015. – № 3. – С. 56-59. Пугач, А. Аўдыторыя імя прафесара / А. Пугач // Ленінскі шлях (Горкі). – 2008. – 8 кастрычніка. – С. 2.
(3.08.1899, г. Горкі Магілёўскай губерні – 1984 ), доктар ветэрынарных навук (1945), прафесар (1946).
Скончыў Горацкі сельскагаспадарчы інстытут (1923), Ленінградскі ветэрынарны інстытут (1927). У перыяд з 1925 па 1960 гг. працаваў асістэнтам, дацэнтам, прафесарам, загадчыкам кафедры заагігіены Ленінградскага ветэрынарнага інстытута. У 1960-1974 гг. загадваў кафедрай кармлення сельскагаспадарчых жывёл. Аўтар звыш за 100 навуковых прац. Асноўнымі тэмамі навуковых даследаванняў былі гігіена ўтрымання і кармлення сельскагаспадарчых жывёл. Узнагароджаны ордэнам Леніна, медалямі і залатой медаллю ВДНГ (1940). Удзельнік ВДНГ (1967).
Асноўныя публікацыі:
Кормовые отравления сельскохозяйственных животных. – Москва, 1948, 1952, 1959, 1966, 1974. Задачи и методы племенной работы. – Омск, 1948. Гигиена кормления сельскохозяйственных животных. – Ленинград, 1949. Зимнее содержание сельскохозяйственных животных. – Москва, 1952. Содержание и кормление кур в колхозах. – Ленинград, 1955 и др.
Літаратура:
Лившиц, В. Вильнер Азалий Моисеевич / Владимир Лившиц // Лившиц, В. Евреи в Горках: судьбы и дела / Владимир Лившиц. – Горки, 2012. – С. 159-160. Лившиц, В. М. Вильнер Азалий Моисеевич / Владимир Лившиц // Лившиц, В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / Владимир Лившиц. – Горки, 2013. – Книга. 1 : Знаменитые земляки – ученые. – С. 76-77. Вильнер Азалий Моисеевич // Википедия [Электронный ресурс] : свободная энциклопедия. – Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Вильнер... – Дата доступа: 10.10.2015.
(6.08.1923, в. Ходараўка Горацкага раёна – 29 жніўня 1999), беларускі фізік, член-карэспандэнт АН БССР (1962), доктар фізіка-матэматычных навук (1965), прафесар (1976), акадэмік АН Беларусі (1974).
Заслужаны дзеяч навукі БССР (1978).
У 1941 г. закончыў школу ваенна-паветраных сіл у Мінску, а ў 1944 г . – Батайскую школу знішчальнай авіяцыі і да 1946 г. служыў у ваенна-паветраных вайсках. У 1951 г. скончыў БДУ. Працаваў у Фізіка-тэхнічным інстытуце АН БССР. З 1958 г. у Інстытуце фізікі АН БССР, з 1968 г. загадчык лабараторыі аптычнай электронікі, у 1975-1993 гг. дырэктар Інстытута фізікі цвёрдага цела і паўправаднікоў АН БССР. Праводзіў даследванні ў галіне вымушанай аптычнай анізатрапіі і квантавай электронікі. Распрацаваў тэарэтычныя і эксперыментальныя асновы палярызацыйна-аптычнага метаду вывучэння працэсаў цячэння вязкіх асяроддзяў. Стварыў арыгінальную прыладу для даследвання вымушанай аптычнай анізатрапіі, вынайшаў новы тып рэзанатара для аптычных квантавых генератараў, атрымаў і даследаваў новыя высокатэмпературныя звышправодныя матэрыялы. Пад яго кіраўніцтвам быў створаны шэраг новых лазераў і аптычных канструкцый: лазеры на рубіне, на гранатах, на фарбавальніках, новыя тыпы аптычных рэзанатараў і інш. Аўтар 15 вынаходстваў і звыш за 200 навуковых прац. Узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга (1981), ордэнам Айчыннай вайны І ступені (1985). Удастоены Дзяржаўнай прэміі Беларусі за 1990 год.
Літаратура:
Аляхновіч, М. М. Барыс Барысавіч Бойка : да 75-годдзя з дня нараджэння / М. М. Аляхновіч і інш. // Известия НАН Беларуси : серия: Физико-математические науки. – 1998. – № 3. Барыс Барысавіч Бойка // Весці НАН Беларусі : серыя: Фізіка-матэматычныя навукі. – 1998. – № 3. – С.135-136. Бойка Барыс Барысавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1996. – Т. 3. – С. 206. Бойко Борис Борисович : к 80-летию со дня рождения // Известия НАН Беларуси : серия: Физико-математические науки. – 2003. – № 3. Борис Борисович Бойко : указатель научных трудов. – Минск, 1999. – 41 с. Лившиц, В. М. Бойко Борис Борисович / Владимир Лившиц // Лившиц, В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / Владимир Лившиц. – Горки, 2013. – Книга. 1 : Знаменитые земляки – ученые. – С. 6-7. Храмов Ю. А. Физики : биографический справочник. – 2-е издание. – Москва : Наука, 1983. – С. 37. Бойко Борис Борисович // Википедия [Электронный ресурс] : свободная энциклопедия. – Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Бойко.... – Дата доступа: 10.10.2015.
(7.08.1930, в. Собалева Любімскага р-на Яраслаўскай вобласці – 2007), беларускі вучоны ў галіне аграхіміі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (2002), кандыдат сельскагаспадарчых навук, дацэнт, Ганаровы прафесар БДСГА (1999).
Скончыў БСГА (1953). Працаваў галоўным аграномам Раднянскай МТС Клімавіцкага р-на (1953-1954), дырэктарам Мілаславіцкай МТС Клімавіцкага р-на (1954-1958), начальнікам інспекцыі па сельскай гаспадарцы (1958-1959), старшынёй калгаса імя К. Маркса Клімавіцкага р-на (1959-1960). Пасля заканчэння аспірантуры пры БСГА (1963) працаваў выкладчыкам, дацэнтам кафедры аграхіміі (1964-1991, 1996-1999), загадчыкам кафедры аграхіміі (1991-1996). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі за стварэнне комплекса вучэбнай літаратуры па аграхіміі для вышэйшых і сярэдніх спецыяльных сельскагаспадарчых устаноў (2002). Узнагароджаны Ганаровай граматай Міністэрства сельскай гаспадаркі БССР.
Асноўныя публікацыі:
Агрохимия : учебник. – 2-е изд.– Минск : Ураджай, 2001 (у суаўт.). Система удобрения сельскохозяйственных культур : учебное пособие. – Минск, 1998 (у суаўт.). Система применения удобрений : методические указания и нормативные материалы по разработке курсового проекта и выполнению дипломных работ. – Горки, 1996.
Літаратура:
Ионас Виктор Августович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 46-47. Цыганов, А. Р. Памяти Виктора Августовича Ионаса / А. Р. Цыганов // Вестник БГСХА. – 2007. – № 3. – С. 152.
(08.08.1903, в. Чашнікі Горацкага раёна Магілёўская вобл.),
ваенны гісторык, прафесар (1951),
генерал-маёр (1961),
заслужаны дзеяч навукі РСФСР (1973).
У 1924 г. уступіў у камсамол. Як актыўнага камсамольца яго вылучылі ўпаўнаважаным па рабоце сярод батракоў па Горацкаму раёну. У 1925 г. прызваны ў Чырвоную Армію. Служыў курсантам палкавой школы, затым быў прызначаны адказным арганізатарам камсамольскай арганізацыі 192 стралковага палка 64 дывізіі Беларускай ваеннай акругі, паліткіраўніком школы сувязі БВА. Скончыў курсы ўдасканалення камандна-палітычнага саставу (Ленінград, 1930), Смаленскі дзяржаўны педагагічны інстытут (1932). З 1930 г. служыў камандзірам роты 191-га палка 64-й дывізіі. У 1934 годзе прызначаны старшым выкладчыкам гісторыі, а з 1937 – начальнікам кафедры гісторыі Маскоўскага ваенна-палітычнага вучылішча. З пачатку Вялікай Айчыннай вайны служыў старшым лектарам Галоўнага палітычнага ўпраўлення Чырвонай Арміі. Па заданні ўпраўлення знаходзіўся ў замежных камандзіроўках: Іране (1943), Германіі (1945, 1946), Балгарыі (1946), Румыніі (1946), Карэі (1948). У 1952 г. прызначаны начальнікам аддзела акадэмій і ваенна-палітычных вучэбных устаноў Міністэрства абароны СССР, у 1955 г. – начальнікам вучэбнага аддзела Ваенна-палітычнай акадэміі імя У. І. Леніна. Аўтар некалькіх дзясяткаў артыкулаў, а таксама манаграфій, прысвечаных тэме Вялікай Айчыннай вайны. Узнагароджаны ордэнам Леніна, трыма ордэнамі Чырвонага Сцяга, медалямі. Творы: Северная война. – Москва, 1946. Полтавская битва. – Москва, 1947 Великая победа Советской Армии под Сталинградом. – Москва, 1953. Великая Отечественная война Советского Союза 1941-1945. – Москва, 1959, 1987. Битва за Днепр и освобождение Киева. – Москва, 1966. Итоги и уроки Великой Отечественной войны. – Москва, 1975 (у суаўт.). КПСС во главе строительства Вооруженных Сил СССР. – Москва, 1983
Літаратура:
Лившиц, В. М. Генерал-историк : (о Б. С. Тельпуховском) // Лившиц, В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / В. М. Лившиц. – Горки, 2015. – Книга 3: Герои Социалистического Труда, заслуженные работники народного хозяйства, культуры, художники и писатели. – С. 121-123.
(10.08.1945, с. Еткуль Чалябінскай вобл. – 26.09.2013, г. Горкі), доктар эканамічных навук (2006), прафесар, дэкан эканамічнага факультэта БДСГА.
Пасля заканчэння горацкай сярэдняй школы №2 паступіў на эканамічны факультэт БСГА, які скончыў у 1968 годзе. Пасля заканчэння акадэміі (1968) працаваў кіраўніком навукова-даследчага сектара, а затым з 1970 года па 1974 г. галоўным эканамістам калгаса імя Жданава Горацкага раёна. У 1974 г. паступіў у вочную аспірантуру пры кафедры арганізацыі вытворчасці ў сельскагаспадарчых прадпрыемствах. У 1976 г. абраны на пасаду асістэнта кафедры арганізацыі вытворчасці ў сельскагаспадарчых прадпрыемстваў і пераведзены ў завочную аспірантуру. У 1979 г. абараніў дысертацыю на суісканне вучонай ступені кандыдата эканамічных навук. З 1981 года працаваў у сельскагаспадарчай акадэміі старшым выкладчыкам, прафесарам кафедры аграбізнесу. У 2006 г. абараніў дысертацыю на суісканне вучонай ступені доктара эканамічных навук. Аўтар больш за 180 навуковых і навукова-метадычных работ. Узнагароджаны Дыпломам 1 ступені Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь за перамогу ў Рэспубліканскім конкурсе прафесійнага майстэрства выкладчыкаў вышэйшых і сярэдніх сельскагаспадарчых вучэбных устаноў, Ганаровымі граматамі Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь, Магілёўскага і Віцебскага аблвыканкамаў.
Асноўныя публікацыі:
Методические рекомендации по организации внутрихозяйственных кооперативов колхоза им. Свердлова Горецкого района Могилевской области. – Минск : ГАП БССР, 1990. – 64 с. (у суаўт.). Кооператив кооперативов. – Минск : Ураджай, 1992. – 168 с. (у суаўт.). Коллективное сельскохозяйственное предприятие. – Горки : БСХА, 1995. – 95 с. (у суаўт.). Бизнес-планирование на предприятиях АПК. – Горки: БСХА, 1997. – 150 с. (у суаўт.). Организация производства на сельскохозяйственных предприятиях. Учебник. – Минск : Ураджай, 1997. – 399 с. (у суаўт.). Реформирование агропромышленного комплекса. – Минск, 2002. – 418 с. (у суаўт.). Формирование рыночного механизма хозяйствования в агропромышленном комплексе Беларуси : монография. – Горки: БГСХА, 2004. – 256 с. Формирование эффективного механизма внутрихозяйственных экономических отношений : монография. – Минск, 2004. – 120 с. Научные принципы регулирования развития АПК: предложения и механизмы реализации. – Минск, 2004. – 188 с. (у суаўт.).
Літаратура:
Лившиц В. М. От ассистента до профессора и декана (о А. Кагане) / В. М. Лившиц / Лившиц, В. М. Евреи в Горках: судьбы и дела / В. М. Лившиц. – Нацрат-Илит-Горки, 2012. – С. 154-159. Памяти учёного, педагога [профессора БГСХА Кагана Анатолия Моисеевича] : [некролог] / ректорат БГСХА [и др.] // Горацкi веснiк. – 2013. – 2 кастрычніка. – С. 7. Каган Анатолий Моисеевич // Экономика. by [Электронный ресурс] : белорусский экономический портал. – Режим доступа: http://ekonomika.by/ekonomisty/kagan-anatolij-moiseevich. – Дата доступа: 21.11.2016.
(13.08.1938, г. Пагар Бранскай вобл.), беларускі вучоны, кандыдат сельскагаспадарчых навук (1972), прафесар (2003). Член навукова-тэхнічнага савета Камітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь.
Скончыў БСГА (1963), быў накіраваны на работу ў Бранскую землеўпарадкавальную экспедыцыю інстытута “Росгіпразем” (1963-1968). Пад яго кіраўніцтвам і непасрэдным удзеле распрацавана звыш за 100 праектаў планіроўкі і забудовы цэнтральных сядзіб калгасаў і саўгасаў Бранскай вобласці. Пасля заканчэння аспірантуры ў 1970 годзе працаваў на кафедры землеўпарадкавання БДСГА асістэнтам (1970-1972), выкладчыкам (1972-1976), дацэнтам (1977-1989), прафесарам (1989-2004), загадчыкам кафедры землеўпарадкавання (2004-2007). Разам з навуковай і педагагічнай дзейнасцю распрацаваў праекты, якія ажыццяўлены на тэрыторыі акадэмгарадка: мемарыяльны комплекс “Смуткуючая маці”, праект рэканструкцыі цэнтральнай вуліцы – праспекта Інтэрнацыянальнага і іншых аб’ектаў. Аўтар звыш за 200 навуковых прац. Узнагароджаны Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, Ганаровымі граматамі Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, знакам “Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь”.
Літаратура:
Бобер, Н. Слово об учителе : 13 августа 2008 г. исполнилось 70 лет профессору Василию Федоровичу Колмыкову / Н. Бобер, Д. Чиж // Земля Беларуси. – 2008. – № 4.– С. 2. Чиж, Д.А. Василий Федорович Колмыков : (к 75-летию со дня рождения) / Д. А. Чиж, Н. П. Бобер // Вестник БГСХА. – 2013. – № 3. – С. 153-154. Колмыков Василий Федорович // Земля Беларуси [Электронный ресурс] : научно-производственный журнал. – Режим доступа: http://belzeminfo.by/images/zb/ZB_2008_4.pdf. – Дата доступа: 21.11.2016.
(13.08.1883, с. Засулле Лохвіцкага р-на Палтаўскай вобл., Украіна – 28.06.1938), беларускі вучоны ў галіне батанікі і лесаводства. Член-карэспандэнт АН Беларусі (1936), доктар біялагічных навук (1935), прафесар (1923).
Скончыў Пецярбургскі лясны інстытут (1911). З 1914 г. выкладчык Харкаўскага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. З 1923 г. у Горацкім сельскагаспадарчым інстытуце, у 1926-1930 гг. дырэктар Цэнтральнай лясной доследнай станцыі БССР, з 1933 г. дырэктар Батанічнага сада АН Беларусі. Аўтар звыш за 70 навуковых прац, у т. л. 4 манаграфій. Навуковыя працы па лесаводству, дэндралогіі і феналогіі раслін. Распрацаваў праграмы і інструкцыі па лесафеналагічных назіраннях, правёў тыпалагічнае вывучэнне лясоў Беларусі, даследаваў паркі і іншыя дэндралагічныя аб’екты, даў класіфікацыю тыпаў лесу Беларусі з улікам урадлівасці і вільготнасці глебы. У 1938 г. рэпрэсіраваны (расстраляны). Рэабілітаваны ў 1957 г.
Асноўныя публікацыі:
Таблицы для определения главнейших деревьев и кустарников. – Горкі, 1926. Лесо-фенологические наблюдения. – Горы-Горки, 1928.
Літаратура:
Возвращенные имена. – Минск : Наука и техника, 1992. Мельнік Сцяпан Паўлавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2000. – Т. 10. – С. 277. Немыкина, И. Становление науки о лесе в БССР / И. Немыкина // Советский студент (Горкі). – 1983. – 23 июня. Юркевич И. Д. Основатель Ботанического сада Академии Наук БССР // И. Д. Юркевич, Н. И. Чекалинская // Ботаника : сборник научных трудов. – 1969. – Вып.11. Член-корреспондент Мельник Степан Павлович // Национальная академия наук Беларуси [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: http://nasb.gov.by/rus/members/correspondents/melnik.php. – Дата доступа: 1.12.2016.
(15.08.1953, в. Балбасава Аршанскага р-на), вучоны ў галіне эканомікі. Доктар эканамічных навук (Расии – 2002, Беларуси – 2003), прафесар (2015).
Скончыў БСГА (1975), працаваў у ёй асістэнтам (1975-1985), старшым выкладчыкам (1985-1989), дацэнтам (1989-2002), прафесарам (2002-2004), загадчыкам кафедры эканамічнай тэорыі (з 2004 г.). У 2001-2002 гг. працаваў выкладчыкам Кімрскага тэхнікума (Расія) і ў філіяле Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта эканомікі, статыстыкі і інфармацыі. Аўтар звыш за 100 навуковых публікацый, у т.л. 3 манаграфій.
Асноўныя публікацыі:
Основы экономической теории. – Минск, 1995. (у суаўт.). Государственное регулирование сельского хозяйства. – Минск, 1998 (у суаўт.). Факторы и резервы повышения эффективности сельского хозяйства Беларуси : монография. – Минск, 2003.
Літаратура:
Константинов Сергей Александрович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 88-89. Константинов Сергей Александрович // Белорусская государственная орденов Октябрьской революции и Трудового Красного Знамени сельскохозяйственная академия [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://baa.by/facultet/ekfac/kafedra/ekteorii/. – Дата доступа: 20.11.2016.
(17.08.1955, г. Горкі Магілёўскай вобл.), вучоны ў галіне генетыкі, селекцыі і біятэхналогіі раслін. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (2003), член-карэспандэнт Акадэміі аграрных навук Беларусі (1996-2002), доктар біялагічных навук (1994), прафесар (1995), акадэмік Міжнароднай Акадэміі інфарматызацыі, член Еўрапейскага таварыства генетыкаў і селекцыянераў. Ганаровы прафесар Вармійска-Мазурскага ўніверсітэта (Польшча, 1999), Ольштынскай аграрна-тэхнічнай акадэміі (Польшча). Ганаровы доктар Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі (2011).
Скончыў БСГА (1977), дзе і працаваў асістэнтам кафедры гароднінаводства (1978-1984), старшым выкладчыкам кафедры (1984-1987), дацэнтам кафедры пладаводства (1987-1988), загадчыкам кафедры сельскагаспадарчай біятэхналогіі і экалогіі (1988-2004). У 2004-2014 гг. – дырэктар ДНУ “Інстытут генетыкі і цыталогіі НАН Беларусі”. З 2014 г. – галоўны вучоны сакратар НАН Беларусі. Стварыў у БСХА першую ў краіне кафедру біятэхналогіі, найбуйнейшы ў Беларусі біятэхналагічны цэнтр, арганізаваў шырокамаштабную вытворчасць аздароўленага пасадачнага матэрыялу раслін. Унёс вялікі ўклад у развіццё біятэхналогіі раслін. У вобласці геномікі выканаў даследаванні па ДНК-пашпартызацыі і ДНК-маркіраванню генатыпаў тамата, перцу, цукровых буракоў і бульбы. Распрацаваў метады маркер-спадарожнай селекцыі і генетычнай пашпартызацыі гэтых культур. У галіне клетачнай інжынерыі ім вывучана генетыка каллусогенеза і рэгенерацыі ў культуры in vitro, выявіў заканамернасці каналізацыі зменлівасці ў культуры in vitro, што важна для распрацоўкі тэхналогій клеткавай селекцыі. Гэта толькі частка даследаванняў вучонага. Выканаў вялікі аб’ём даследаванняў па прыватнай генетыцы і селекцыі тамата. Суаўтар 23 раяніраванага ў Беларусі гатунка тамата і 1 гатунка перцу. Аўтар звыш за 360 навуковых і вучэбна-метадычных работ (у т. л. 7 манаграфій, 3 падручнікаў, 3 вучэбных дапаможнікаў, 21 пасведчання селекцыянера, 1 патэнта) па генетыцы колькасных адзнак і гетэрозісу, узаемадзеянні генатыпу і асяроддзя, выкарыстанні метадаў біятэхналогіі ў селекцыі і насенневодстве. Стварыў навуковую школу па генетыцы, біятэхналогіі і селекцыі раслін. Суаўтар першага ў Беларусі падручніка па біятэхналогіі ў раслінаводстве (2005 г.). Ініцыятар, рэдактар і суаўтар унікальнай у СНД 4-х томнай манаграфіі “Генетычныя асновы селекцыі раслін”. Кіраваў міжнародным праектам па праграме ІНТАС. Ініцыяваў стварэнне ў Інстытуце генетыкі і цыталогіі Рэспубліканскага цэнтра геномных біятэхналогій, Рэспубліканскага банка ДНК, цэнтра калектыўнага карыстання “Геном”. Удзельнічае ў распрацоўцы і кіраўніцтве шэрагу дзяржаўных праграм па біятэхналогіі. Член Беларускага таварыства генетыкаў і селекцыянераў. Член Еўрапейскага таварыства генетыкаў і селекцыянераў EUCARPIA. Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны, лаўрэат прэміі НАН Беларусі (1999), выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь. Узнагароджаны ганаровымі граматамі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, НАН Беларусі, Мінсельгасхарча, ВАК, БРФФД, медалямі імя. М. І. Вавілава, С. І. Жэгалава
Асноўныя публікацыі:
Генотип и среда в селекции растений. – Минск, 1989 (разам з Л. Хатылёвай). Биометрия в генетике и селекции растений. – Москва, 1992 (у суаўт.). Экологическая селекция растений. – Минск, 1997 (разам з Л. Хатылёвай). Селекция гетерозисных гибридов томата. – Минск, 2005 (разам з В. Скарынай). Взаимодействие генотипа и среды в Государственном сортоиспытании овощных культур. – Горки, 2006 (у суаўт.).
Літаратура:
Александр Владимирович Кильчевский :(к 50-летию со дня рождения) // Известия НАН Беларуси. Серия биологических наук. – 2006. – № 1. Кильчевский Александр Владимирович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук /авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 79-81. Кильчевский Александр Владимирович // Кто есть кто в Белорусской сельскохозяйственной академии : информационно-справочный указатель. – Горки, 1999. – С. 30. Кильчевкий, А. В. Начинали с “чистого листа” : [основатель кафедры биотехнологии БГСХА о своей работе в академии] / А. В. Кильчевский // Советский студент. – 2010. – 28 сентября. – С. 6. Кільчэўскі Аляксандр Уладзіміравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т.– Мінск, 1999. – Т. 8. – С. 259. Лившиц, В. Кильчевский Александр Владимирович / Владимир Лившиц // Лившиц, В. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х кн. – Горки, 2013. – Кн. 1 : Знаменитые земляки – ученые. – С. 16-20. Кильчевский Александр Владимирович // Национальная академия наук Беларуси [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: http://nasb.gov.by/rus/members/correspondents/kilchevskii.php. – Дата доступа: 26.11.2016. Путь в генетику : [А. В. Кильчевский] // izobretatel.by [Электронный ресурс] : международный научно-технический журнал. – Режим доступа: http://izobretatel.by/node/739. – Дата доступа: 26.11.2016.
(23.08.1946, в. Язычкава Дрыбінскага р-на (цяпер Горацкага) Магілёўскай вобл.), беларускі вучоны ў галіне заатэхніі. Доктар сельскагаспадарчых навук (1998), член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі ветэрынарных навук (2000), член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі аграрнай адукацыі (2000), акадэмік Латвійскай АН сельскай і лясной гаспадаркі (2003), прафесар (1999).
Скончыў БСГА (1971), з 1973 г. працуе ў ёй навуковым супрацоўнікам, загадчыкам аддзела вопытнай станцыі БСГА (1973-1988), дацэнтам кафедры фізіялогіі (1988-1993), загадчыкам кафедры заагігіены, экалогіі і мікрабіялогіі (1993-1998), прафесарам. З 2005 г. – загадчык кафедры свінагадоўлі. Аўтар звыш за 150 навуковых прац па выкарыстанні вітамінаў і іншых біялагічна-актыўных рэчываў новага пакалення ў кармавых дабаўках у рацыёнах сельскагаспадарчых жывёл, распрацоўка спосабаў атрымання канкурэнтаздольных экалагічна бяспечных прэпаратаў і дабавак на аснове мясцовых крыніц сыравіны.
Асноўныя публікацыі:
Технические условия на дрожжевые обогатители кормов. – Минск, 1980. Справочник по кормовым добавкам. – Минск, 1990. Теоретические и практические аспекты использования витаминов и коэнзима В12 в рационах свиней. – Горки, 1999. Племенная работа в пчеловодстве с основами биометрии. – Минск, 1999. Кролиководство. – Горки, 2002 (у суаўт.). Витамины нового поколения в рационах молодняка свиней, отстающих в росте. – Горки, 2003. (у суаўт.). Гигиена животных. – Минск, 2003. (у суаўт.). Совершенствование витаминного питания утят. – Горки, 2004 (у суаўт.). Корма и кормовая база пчеловодства. – Минск, 2007 (у суаўт.).
Літаратура:
Жукова, Т. Я. Нельзя отказать в авторитетности / Т. Жукова // Хозяин. – 2002. – № 2. Линьков, В. Там, где рождаются идеи / В. Линьков // Ленінскі шлях (Горкі). – 2003. – 26 лютага. Панкратов, Н. Талант, умноженный на труд // Ленінскі шлях (Горкі). – 2006. – 30 жніўня. Серакоў Іван Сцяпанавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2002. – Т. 14. – С. 342. Серяков Иван Степанович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 123-124. Серяков Иван Степанович // Кто есть кто в Белорусской сельскохозяйственной академии : информационно-справочный указатель. – Горки, 1999. – С. 80. Серяков Иван Степанович, доктор сельскохозяйственных наук, профессор, академик Академии Наук сельского и лесного хозяйства Латвии, заведующий кафедрой свиноводства и мелкого животноводства : библиографический указатель научно-педагогической деятельности / Учреждение образования “Белорусская государственная сельскохозяйственная академия”. – Горки : БГСХА, 2015 – 32 с.
(25.08.1936, г. Горкі – 2002), вучоны-эканаміст.
Доктар эканамічных навук (1990).
Скончыў БСГА (1959). З 1959 г. працаваў на Заходняй машынна-выпрабавальнай станцыі, з 1965 г. у Беларускім НДІ бульбаводства загадчыкам аддзела эканомікі. З 1995 г. у НДІ эканомікі і інфармацыі аграпрамысловага комплексу (цяпер Рэспубліканскае навуковае ўнітарнае прадпрыемства “Інстытут сістэмных даследаванняў у АПК НАН Беларусі”. Аўтар прац па эканоміцы, планаванні і арганізацыі галін сельскай гаспадаркі.
Асноўныя публікацыі:
Использование рабочего времени в картофелеводстве. – Минск, 1976. Прогрессивная технология возделывания картофеля. – Ленинград, 1976 (у суаўт.). Производство картофеля в странах мира. – Минск, 1983 (у суаўт.). Пути становления и развития белорусского картофелеводства. – Минск, 1987. Самообеспеченность зерном : реальность и перспективы. – Минск, 1996.
Літаратура:
Валуеў Валянцін Васільевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1996. – Т. 3. – С. 486. Лившиц, В. М. Валуев Валентин Васильевич / Владимир Лившиц // Лившиц, В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / Владимир Лившиц. – Горки, 2013. – Книга. 1 : Знаменитые земляки – ученые. – С. 72-73.
(25.08.1928, в. Запруддзе Горацкага раёна Магілёўскай вобл.), кандыдат гістарычных навук (1969), дацэнт кафедры гісторыі СССР БДУ.
Закончыў гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта імя У. І. Леніна (1956). Пасля заканчэння ўніверсітэта працаваў старшым лабарантам кафедры гісторыі старажытнага свету, выкладчыкам, дацэнтам кафедры гісторыі СССР БДУ. Актыўна займаеўся навуковай працай у галіне гісторыі, эканомікі і міжнародных адносін. Аўтар манаграфій “Словарь славянской мифологии” , “Древняя терминология в нашей современности”, “Происхождение человека и его первобытное общество”. Узнагароджаны шэрагам юбілейных медалей СССР і Рэспублікі Беларусь, Ганаровымі граматамі кіраўніцтва БДУ.
Асноўныя публікацыі:
Словарь славянской мифологии. – Минск, 1999. Древняя терминология в нашей современности : словарь. – Минск, 2008. Наши предки : антропогенез. – Минск, 2010.
Літаратура:
Мирончиков Леонид Титович // ГУО “Горская средняя школа” [Электронный ресурс] : официальный сайт Горской средней школы Горецкого района Могилевской области. – Режим доступа: http://gory.roogorki.by/o-shkole/nashi-vypuskniki/. – Дата доступа: 2.12.2016.
(27.08.1942, г. Горкі Магілёўскай вобл.), беларускі вучоны ў галіне меліярацыі.
Кандыдат эканамічных навук (1975), дацэнт.
Заслужаны меліяратар БССР (1985).
Скончыў БСГА (1962). З 1962 г. працаваў майстрам-будаўніком воінскай часці ў г. Гомелі, прарабам, галоўным інжынерам, начальнікам Рудакоўскага БМУ Гомельскай вобласці. З 1967 г. намеснік начальніка, начальнік упраўлення капітальнага будаўніцтва Галоўнага ўпраўлення па асушэнню зямель і будаўніцтву саўгасаў на Палессі. ў г. Пінску. Пад яго кіраўніцтвам распрацаваны і ўкаранёны ў практыку праекты ахоўных збудаванняў населеных пунктаў у Столінскім, Лунінецкім, Пінскім і іншых раёнах вобласці ад затаплення павадкавымі водамі. У 1969-1979 гг. працаваў на кіруючых пасадах ЦК КПБ інструктарам, загадчыкам сектара меліярацыі, намеснікам загадчыка сельскагаспадарчага аддзела. У 1979-1985 гг. узначальваў Галоўпалессеводбуд. У 1985 г. выбраны старшынёй Брэстскага абласнога выканкама, а затым Першым сакратаром Брэстскага абкама КПБ. У 1986-1991 гг. быў членам ЦК КПБ, членам бюро ЦК КПБ. У 1991-1992 гг. – сакратар па сельскай гаспадарцы ЦК КПБ. З 1992 па 1998 гг. – начальнік Галоўнага вытворчага ўпраўлення, кіраўнік вядучага вытворча-эканамічнага ўпраўлення, намеснік Прэзідэнта Акадэміі аграрных навук. З 1998 г. працуе ў Беларускім дзяржаўным аграрным тэхнічным універсітэце дацэнтам, загадчыкам кафедры эканомікі і арганізацый прадпрыемстваў АПК (2004-2010). Аўтар звыш за 70 навуковых і вучэбна-метадычных прац. Узнагароджаны ордэнамі Леніна, Працоўнага Чырвонага Сцяга, “Знак Пашаны”, шасццю медалямі, Граматамі Вярхоўнага Савета БССР і Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь.
Літаратура:
Анатолий Антонович Зеленовский. Жизнь и служение Отечеству : к 70-летию со дня рождения / БГАТУ ; составители: Рыжанков М. Ф., Шлыкова Т. Ю. – Минск : БГАТУ, 2010. – 154 с. Лившиц, В. М. Зеленовский Анатолий Антонович // Лившиц, В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / В. М. Лившиц. – Горки, 2015. – Книга 3: Герои Социалистического Труда, заслуженные работники народного хозяйства, культуры, художники и писатели. – С. 34. Казаровец, Н. В. Производственник, государственный деятель, ученый, педагог / Н. В. Казаровец // Агропанорама. – 2010. – № 4. – С. 2. Сучков, К. Высота Зеленовского : [о заслуженном мелиораторе БССР, выпускнике БСХА Зеленовском Анатолии Антоновиче] / К. Сучков // Советский студент (Горки). – 2011. – 5 мая. – С. 6. Зеленовский Анатолий Антонович // Белорусский государственный аграрный технический университет [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: www.batu.edu.by/. – Дата доступа: 15.12.2015. Зеленовский Анатолий Антонович // Википедия [Электронный ресурс] : свободная энциклопедия. – Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Зеленовский.... – Дата доступа: 10.10.2015.
(28.08.1927, г. Петрапаўлаўск, Казахстан – 19.11.2010), беларускі вучоны ў галіне генетыкі і селекцыі раслін, доктар сельскагаспадарчых навук (1977), прафесар (1978), акадэмік Міжнароднай акадэміі аграрнай адукацыі Расіі (2000), член савета спецыяльнага Фонду Прэзідэнта па сацыяльнай падтрымцы адораных вучняў і студэнтаў. Заслужаны работнік адукацыі Беларусі (1995).
Скончыў Маскоўскую сельскагаспадарчую акадэмію імя Ціміразева (1951). З 1955 працаваў у БСГА асістэнтам, дацэнтам кафедры селекцыі і насенневодства, прарэктарам па навуковай рабоце (1962-1967) прарэктарам па вучэбнай рабоце (1977-1983), ініцыятар і арганізатар стварэння кафедры генетыкі , якой загадваў у 1967-2000 гг. Аўтар звыш за 200 навуковых прац па генетыцы і селекцыі збожжавых культур (пшаніца, трыцікале). У апошнія гады жыцця кіраваў навуковай работай па стварэнні новага генафонда пшаніцы цвёрдай (T. durum Desf.), адапціраванага да ўмоў Беларусі. Даследаванні праводзіліся сумесна з НДІ і ВНУ Рэспублікі Беларусь, Украіны і Казахстана. Узнагароджаны ордэнам “Знак Пашаны” (1966), медалём “За доблесную працу”, Ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР, Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь.
Асноўныя публікацыі:
Основы цитологии и цитологические методы. – Горки, 1969 (у суаўт.). Биология цветения, опыления и оплодотворения видов пшеницы. – Горкі, 1971 (у суаўт.). Биологические и технологические основы выращивания растений. – Варшава, 1990.
Літаратура:
Власенко, М. Школа профессора Латыпова / Михаил Власенко // Зямля і людзі. – 2016. – 3 лютага. – С. 13. Латыпаў Анварбек Закіравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1999. – Т. 9. – С. 156. Латыпаў Анварбек Закіравіч // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. – Мінск, 1996. – С. 549. Латыпов Анварбек Закирович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 12-13. Латыпов Анварбек Закирович // Кто есть кто в Белорусской сельскохозяйственной академии : информационно-справочный указатель. – Горки, 1999. – С. 15. Латыпов Анварбек Закирович (1927-2010) : [некролог] / А.П. Курдеко [и др.] // Вестник БГСХА. – 2010. – № 4.– С. 163-164. Пугач, А. Поле Анвара Латыпова / А. Пугач // Белорусская нива. – 1997. – 27 жніўня. Пугач, А. Полвека со старейшей академией / А. Пугач // Белорусская нива. – 2007. – 28 августа. – С. 3.
(29.08.1930, г. Горкі), беларускі вучоны ў галіне механізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці. Доктар тэхнічных навук (1992), прафесар (1998).
Скончыў БСГА (1953) і працаваў у Інстытуце торфу АН БССР. З 1961 г. працуе ў БелНДІ механізацыі і электрыфікацыі сельскай гаспадаркі загадчыкам лабараторыі механізацыі ўборкі і пярвічнай апрацоўкі ільну і каноплі (1961), загадчыкам лабараторыі механізацыі нарыхтоўкі кармоў (1966), вядучым навуковым супрацоўнікам (1991), галоўным навуковым супрацоўнікам лабараторыі сістэмы машын і тэхнічнага выкарыстоўвання машынна-трактарнага парка (2003). Аўтар звыш за 225 навуковых прац па ўдасканаленні тэхналагічных працэсаў нарыхтоўкі кармоў, прыстасавання для ўнясення хімічных кансервантаў пры сіласаванні, распрацоўцы абсталявання для вытворчасці грануляванай і брыкетаванай травяной мукі і кормасумесей. Мае 21 аўтарскае пасведчанне на вынаходніцтвы. Узнагароджаны медалямі “За працоўную адзнаку” (1973), “Ветэран працы”, Ганаровымі граматамі Заходняга аддзялення УАСГНІЛ, Аграрнай акадэміі навук Рэспублікі Беларусь.
Асноўныя публікацыі:
Досушивание сена активным вентилированием. – Мінск, 1979 (у суаўт.). Современные технологии и технические средства консервирования кормов. – Мінск, 1990 (у суаўт).
Літаратура:
Пиуновский Ігнатий Иванович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 119-120. Півуноўскі Ігнат Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2001. – Т. 12. – С. 347. Півуноўскі Ігнат Іванавіч // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. – Мінск, 1996. – С. 557. Пиуновский Ігнатий Иванович // “СШ № 2 г. Горки” [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: http://sch2.roogorki.by/index.php/izvestnye-vypuskniki. – Дата доступа: 5.12.2016.
(31.08.1907, г. Горкі – 27.06.1981, г. Санкт-Пецярбург), канструктар падводнай марской зброі.
Лаўрэат Сталінскай прэміі (1949).
Скончыў рабфак у г. Смаленску (1929), затым паступіў у Маскоўскі механіка-машынабудаўнічы інстытут, адкуль быў пераведзены ў Ваенна-Марскую акадэмію ў Ленінград, якую скончыў у 1933 г. Быў накіраваны ў Цэнтральнае тэхнічнае бюро старшым канструктарам міннага аддзялення пры ваенным заводзе № 178. Пад кіраўніцтвам А. Гейра распрацоўваў авіяцыйную міну АМГ-1, якая была прынята на ўзбраенне ў 1939 г. У 1938 г. прызначаны начальнікам ЦКБ-36. У гады Вялікай Айчыннай вайны быў эвакуіраваны ў Петрапаўлаўск (Казахстан), дзе кіраваў Цэнтральным канструктарскім бюро пры заводзе № 347 і займаўся стварэннем міннай і супрацьміннай зброі. Стаў першым дырэктарам створанага ў 1944 г. Навукова-даследчага інстытута № 400 (з 1966 г. быў перайменаваны ў НДІ “Гідрапрыбор”), у задачы якога ўваходзіла канструяванне падводнай марской зброі. Цяпер гэта ААТ канцэрн “Марская падводная зброя – “Гідрапрыбор”. З невялікім перапынкам працаваў тут да 1972 г. Пад яго кіраўніцтвам інстытут стаў цэнтрам па распрацоўцы марской падводнай зброі. Тут былі распрацаваны саманаводныя, далёкаходныя, высокахуткасныя электрычныя і цеплавыя тарпеды, новыя донныя некантактныя міны, плаваючыя міны, а таксама карабельная плаваючая міна “Краб”. У інстытуце з’яўляецца новы накірунак – стварэнне сістэм супрацьдзеяння тарпеднай зброі. У 1949 г. за вынаходніцтва новай ваеннай тэхнікі ўдастоены Дзяржаўнай прэміі СССР. Узнагароджаны ордэнам Леніна, двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, ордэнам “Знак Пашаны”, медалямі.
Літаратура:
Барушка Аляксандр Міхайлавіч / Нікалаеў, М. Беларускі Пецярбург / Мікола Нікалаеў. – Санкт-Пецярбург, 2009. – С. 400. Борушко Александр Михайлович // Мелуа, А. И. Инженеры Санкт-Петербурга / А. И. Мелуа. – 2-е издание, дополненное. – Санкт-Петербург, 1997. – С. 157. Лившиц, В. М. Борушко Александр Михайлович // Лившиц В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах. / В. М. Лившиц. – Горки, 2013. – Книга 1: Знаменитые земляки – ученые. С. 31-32.
Кнігі-юбіляры
Летапісец зямлі Горацкай
Сёлета спаўняецца 10 гадоў з таго часу, як выйшла ў свет кніга Уладзіміра Ліўшыца «Горкі: старонкі гісторыі» - бадай, адно з самых значных і дасканалых даследванняў пра далёкае мінулае і сённяшні дзень нашага роднага горада. Нястомны працаўнік на ніве мясцовага краязнаўства, Уладзімір Маісеевіч на працягу многіх дзесяцігоддзяў прафесійна займаецца зборам, вывучэннем і папулярызацыяй сярод публікі невядомых дагэтуль звестак пра цікавыя моманты з гісторыі Горак з сівой даўніны да сучаснасці, пра нашых знакамітых землякоў ды іх заблытаныя лёсы.
У цэнтральнай бібліятэцы імя М. Гарэцкага можна знайсці значную частку неабсяжнай літаратурнай спадчыны Ліўшыца. Тут сабраныя амаль усе выданні яго самых значных твораў, прысвечаных горацкай гісторыі - ад сціплых брашур да такіх маштабных і сур’ёзных прац як сёлеташняя юбілейная кніжка. Больш за трыста старонак грунтоўнай, аб’ектыўнай і, што немалаважна, сістэматызаванай інфармацыі пра горад, у якім аўтар жыў з 1946 года і на пульсе якога трымае руку і дагэтуль. «Горкі: старонкі гісторыі» – гэта, на наш погляд, менавіта тая кніжка, што будзе карыснай кожнаму зацікаўленаму гісторыяй роднага края. Бо гэта, без перабольшвання, у сваім родзе энцыклапедыя горацкай зямлі.
215 лет спустя
24 июля исполняется 215 лет со дня рождения популярного писателя, драматурга и журналиста Александра Дюма – старшего - автора известных всем приключенческих романов, одного из самых известных и публикуемых французских литераторов на планете, книги которого переведены более чем на 100 языков и до сих пор переиздаются огромными тиражами. В центральной библиотеке им. М. Горецкого этой праздничной дате посвятили выставку «Загадки истории в романах Дюма», которая собрала для читателей лучшие произведения великого француза.
А написать он успел немало. Литературное наследие Дюма просто поражает воображение – за свою жизнь он успел написать более 500 томов в самых разных жанрах! Чем объяснить подобное – «сумасшедшей» работоспособностью самого автора или, как предполагают некоторые, огромным трудолюбием его «литературных негров»? Спекуляции по этому поводу длятся до нашего времени. А «Графом Монте-Кристо», «Тремя мушкетерами» и другими бестселлерами Дюма, продолжают зачитываться все новые и новые поколения любителей захватывающих приключенческих романов. Библиотечная экспозиция включила известные с детства названия, как «Двадцать лет спустя», «Королева Марго», «Изабелла Баварская», а многие из них представлены в знакомом и привычном многим советском оформлении, с теми самыми ностальгическими обложками.
«Последняя книга Дюма была кулинарной, – говорит мама Юрию Ивановичу Деточкину, вернувшемуся с очередной «командировки». – Ты ешь луковый суп, приготовленный по рецепту великого писателя!». На данной выставке найти эту необычную книгу не получится. Однако, здесь полным-полно других «вкусных» романов, от которых будет трудно оторваться, не дочитав их до конца.
Да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання
Кніжная мудрасць стагоддзяў
Любоў да Бацькаўшчыны і роднай мовы прыходзіць праз веданне ўласнай літаратуры, гісторыі, культуры. Важную ролю ў гэтым выхаваўчым працэсе адыгрывае і цэнтральная бібліятэка імя М. Гарэцкага, якая падрыхтавала цэлы шэраг мерапрыемстваў да ўрачыстай даты. Так, да паўтысячагадовага юбілею беларускай друкаванай кнігі была створана віртуальная выстава пад назвай «Кніжная мудрасць стагоддзяў». Цікавасць да мінулага кніжнай спадчны сваёй краіны выклікае неабходнасць данесці яе да сучасных нашчадкаў. З гэтай нагоды супрацоўнікі бібліятэкі пастараліся сабраць для вышэйназванай экспазіцыі самыя цікавыя факсімільныя ды рэпрынтныя выданні са свайго фонду.
Цяжка цяпер ўявіць сабе свет, у якім няма кнігі. Здаецца, ва ўсе часы з таго моманту , як з’явілася першая кніга, людзі не пераставалі чытаць. Мы прывыклі да кнігі з самага дзяцінства, яна раскрывае дзівосныя таямніцы жыцця і дае карысныя парады ў цяжкую хвіліну, навучае нас разумець саміх сябе. Ва ўсе эпохі да кніг адносіліся як да святыні – іх перапісвалі ад рукі, а вокладкі ўпрыгожвалі каштоўнымі камянямі. Нават сёння, сярод бясконцага акіяну лічбавых гаджэтаў, звычайная папяровая кніга застаецца неад'емнай часткай існавання чалавека. Звычайна для кожнага яна мае досыць рознае значэнне. Але ж што такое менавіта беларуская кніга? Цікава, ці шмат хто з нас мае ўласны адказ на гэтае пытанне?
Геніяльнае вынаходніцтва нямецкага першадрукара Гутэнберга ў сярэдзіне XV стагоддзя аказала велізарны ўплыў не толькі на еўрапейскую культуру таго часу, але і на ўсю сусветную гісторыю. 6 жніўня 1517 года ў арандаванай пражскай друкарне на царкоўнаславянскай мове беларускай рэдакцыі (тагачаснай літаратурнай беларускай мове) пабачыла свет кніга «Песни царя Давыда еже словуть Псалтыр». Гэта была першая друкаваная кніга на нашых землях. Сёлетні 2017 год праходзіць пад знакам 500-годдзя беларускага і ўсходнеславянскага святкавання. Адзначэнне такой значнай падзеі – гэта свята духоўнасці, асветы і культуры.
Канешне, ушанаванне памяці заснавальніка беларускага кнігадрукавання не можа абыйсціся без звароту непасрэдна да яго спадчыны. Сярод найбольш каштоўных экзэмпляраў на выстаўцы – калекцыйнае факсіміле скарынаўскай Бібліі, так званае Пяцікніжжа. Спецыялісты кажуць, што скарынавы кнігі ўяўляюць выключную з’яву як паводле колькасці змешчаных у іх гравюр, так і паводле бездакорнай тэхнікі іх выканання. Сваёй прыгажосцю і дасканаласцю яны далёка перасягаюць не толькі ранейшыя выданні, але нават і тагачасныя венецыянскія. Такім чынам, у наведвальнікаў горацкай бібліятэкі ёсць унікальны шанец пазнаёміцца з выдатнымі тварэннямі сусветнай культуры. Характэрна, што гэта ўсяго частка масштабнага праекту па факсімільным узнаўленні кніжак Францыска Скарыны, які ладзіцца на працягу некалькіх апошніх гадоў. Творчая спадчына легендарнага доктара мае ўсеславянскае і ўсееўрапейскае значэнне, а яго глыбокія думкі ды ідэі актуальныя нават сёння.
На жаль, на працягу сваёй гісторыі Беларусь страціла значную частку сваіх кніжных помнікаў – а тое нешматлікае, што захавалася, раскідана па кнігасховішчах краіны і свету. Зберагчы пісьменства, кніжную культуру сваёй нацыі і зрабіць яе як мага больш даступнай – адна з галоўных задач такіх устаноў як бібліятэка. І ў гэтым плане наяўнасць у яе факсімільных выданняў – гэта магчымасць зрабіць для сваіх чытачоў сапраўды чароўны падарунак. Ці ж гэта ня дзіва – зазірнуць, напрыклад, у знакаміты, створаны ў XVI стагоддзі Баркалабаўскі летапіс? А вось «Буквар мовы славянскай», што быў выдадзены ў Вільні ажно ў 1767 годзе – адзін з найбольш ранніх друкаваных дапаможнікаў для пачатковага навучання грамаце ў Беларусі. Адным з самых цікавых у графічным плане экспанатаў выставы стала, на наш погляд, рэпрынтнае ўзнаўленне трэццяга тома выдання «Литовское и Белорусское Полесье» – толькі дзіву даешся вынаходлівасці і таленту тых майстроў, што займаліся афармленнем гэтай цікаўнай кнігі! А яшчэ тут можна знайсці шыкоўны фотаальбом «Кніжная спадчына Беларусі», у якім змясціліся высокаякасныя выявы найбольш значных кніжных помнікаў з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі, сярод якіх – каштоўныя старадрукі і цудоўныя старыя картаграфічныя выданні. Ёсць тут таксама і факсіміле аднаго са старажытнейшых помнікаў сярэднявечнай агіяграфіі на ўсходнеславянскіх землях – «Жыціе блаженнай Еўфрасінні», складзенае ў канцы XII стагоддзя, тэкст рукапісу якого публікуецца ўпершыню. Слуцкае Евангелле – унікальны рукапісны помнік XVI стагоддзя, адна з буйнейшых праваслаўных святыняў Беларусі, факсімільнае выданне якой перадае ўсе асаблівасці першакрыніцы і па ўзроўню выканання не мае аналагаў. Дык вось на падрыхтаванай экспазіцыі ёсць і такі ўнікальны артэфакт – і гэты фаліянт па-сапраўднаму вялікі, ужо паверце! Цэлых тры тамы займае «Опыт описания Могилевской губернии», cастаўленай Дзембавецкім у канцы пазамінулага стагоддзя. Выданне цікавае тым, што змяшчае вялікую колькасць рэзаных на дрэве гравюр, карт ды іншых цікавых выяў.

Кніжная спадчына Беларусі : = Книжное наследие Беларуси = Belarusian book heritage : (з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі) / [складальнік А. А. Суша ; прадмова Р. С. Матульскага ; фота А. П. Дрыбаса]. – Мінск : Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2014. – 411, [4] с.
Фотаальбом уключае выявы найбольш значных кніжных помнікаў, якія сёння зберагаюцца ў фондах Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі. У выданні прадстаўлены рукапісныя і друкаваныя помнікі, створаныя ў XV–XX ст.ст. на тэрыторыі Беларусі беларускімі пісьменнікамі і выдаўцамі або прысвечаныя Беларусі. Унікальныя беларускія рукапісы, каштоўныя старадрукі і рэдкія кнігі мінулых стагоддзяў, цудоўныя картаграфічныя і выяўленчыя выданні, кнігі з вядомых беларускіх кнігазбораў пераконваюць у самабытнасці і развіцці айчыннай культуры, яе багацці і разнастайнасці.
Будзе цікавым шырокай аўдыторыі.

Багдановіч, А. Я. Перажыткі старажытнага светасузірання ў беларусаў : этнаграфічны нарыс / Багдановіч Адам Ягоравіч. – Рэпрынтнае выданне 1895 года. – Мінск : Беларусь, 1995. – 186 с.
Кніга, выдадзеная ў Губернскай тыпаграфіі ў 1895 годзе, амаль адразу стала бібліяграфічнай каштоўнасцю і была станоўча ўспрынята тагачаснай навуковай крытыкай.
Выданне насычана фактычным матэрыялам з вобласці этнаграфіі і фальклору. Аўтар сабраў багаты матэрыял аб элементах фетышызму, анімізму, магіі і чараўніцтва ў вераваннях беларусаў у ХІХ ст. Этнаграфічныя матэрыялы, якія ўвайшлі ў кнігу, сабраны, галоўным чынам, у цэнтральнай Беларусі – у паветах: Барысаўскім, Ігуменскім, Мінскім, Слуцкім і Навагрудскім Мінскай губерні, Сенненскім і Аршанскім – Магілёўскай і Лепельскім – Віцебскай губерні.

Баркалабаўскі летапіс / [рэдакцыйны савет: Т. У. Бялова (галоўны рэдактар) [і інш.] ; апрацоўка і ўзнаўленне тэксту: І. У. Будзько [і інш.] ; аўтар уступнага артыкула А. А. Суша. – Факсімільнае выданне. – Мінск : Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2013. – 616 с. : іл.
У навуковым выданні ўпершыню разам з вынікам навуковых даследванняў публікуецца поўны тэкст летапіснага спісу, які ўключае знакаміты Баркалабаўскі летапіс.Ён быў складзены ў ХVII стагоддзі на аснове айчынных і замежных хронік, гістарычных дакументаў, запісаў і ўспамінаў відавочцаў. У летапісе змешчаны ўнікальныя звесткі па гісторыі Беларусі: важнейшыя падзеі, адметных гістарычных асоб, развіццё эканомікі і культуры, праваслаўнай царквы. У выданні таксама змешчаны артыкулы М. В. Доўнара-Запольскага і. Е. Р. Раманава пачатку ХХ стагоддзя, прысвечаныя Барлалабаўскаму летапісу. Кніга будзе карыснай для гісторыкаў, краязнаўцаў, філолагаў, студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ, усіх, хто цікавіцца пытаннямі гісторыі і культуры Беларусі.

Без-Корнилович, М. О. Исторические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии / Без-Корнилович Михаил Осипович ; предоставил оригинал книги и подготовил издание В. Н. Татур. – Факсимильное издание. – Минск : Алфавит, 1994. – 356 с.
У кнізе беларускага гісторыка, краязнаўца і этнографа, генерал-маёра рускай арміі Без-Карніловіча М. В. (1796–1862) разгледжаны пытанні этнічнай тэрыторыі, прыведзены звесткі пра гістарычныя помнікі Беларусі, культуру, побыт і вераванні яе жыхароў. Асобныя раздзелы кнігі прысвечаны апісанню народных абрадаў, звычаяў, народнай метэаралогіі.

У кнізе беларускага гісторыка, краязнаўца і этнографа, генерал-маёра рускай арміі Без-Карніловіча М. В. (1796–1862) разгледжаны пытанні этнічнай тэрыторыі, прыведзены звесткі пра гістарычныя помнікі Беларусі, культуру, побыт і вераванні яе жыхароў. Асобныя раздзелы кнігі прысвечаны апісанню народных абрадаў, звычаяў, народнай метэаралогіі.
Суша, А. Буквар у жыцці нашых продкаў = Букварь в жизни наших предков = The ABC-book in life of our ancestors / Алесь Суша. – Мінск : Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2012. – 156 с.
У камплект ўваходзіць два выданні. Першае – гэта сам тэкст факсімільна-ўзноўленага буквара, які з’яўляецца ўнікальным помнікам асветніцкай думкі Беларусі, адным з найбольш ранніх друкаваных дапаможнікаў для пачатковага навучання грамаце ў Беларусі. Другое выданне змяшчае гісторыка-культурны нарыс, прысвечаны часу і абставінам стварэння кнігі “буквар мовы славянскай” (Вільня, 1767. У дадатку да нарыса змешчаны пераклад буквара на рускую мову. Будзе цікавы для даследчыкаў айчыннай гісторыі, кніжнай культуры, мастацтва, рэлігіі, а таксама ўсіх неабыякавых да беларускай кніжнай спадчыны.

Живописная Россия : Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении : в 12 т. – Репринтное воспроизведение издания 1882 года. – Мінск : Белорусская энциклопедия имени Петруся Бровки, 1993. – Т. 3 : Литовское и Белорусское Полесье / отпечатано с экземпляра белорусского писателя Б. Саченко. – 550 с. : ил.
Гэта 12-томнае выданне падрыхтаванае таварыствам М. В. Вольфа ў 70-я гады ХІХ ст., прадстаўляе сабой усебаковае мастацка-навуковае апісанне Расійскай імперыі і народаў, якія яе насялялі. Выданне было адным з самых каштоўных у гісторыі расійскага кнігадрукавання. У яго складанні прымалі ўдзел 93 вучоныя. Рэпрынтнае ўзнаўленне 3-га тома выдання «Литовское Полесье» і «Белорусское Полесье» цалкам адрасавана апісанню гісторыі і прыроды літоўскіх і беларускіх зямель, матэрыяльнай і духоўнай культуры народаў, якія іх насялялі. Большасць нарысаў тома напісана знакамітым беларускім этнографам і гісторыкам А. К. Кіркорам. Выданне змяшчае вялікую колькасць ілюстрацый.

Кніжная спадчына Францыска Скарыны = Книжное наследие Франциска Скорины = Book heritage of Francysk Skaryna : [да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання] / Нацыянальная бібліятэка Беларусі ; [аўтары ідэі: Р. С. Матульскі, П. У. Калаўр ; адказны рэдактар А. А. Суша ; пераклад на англійскую мову: Г. М. Каваленка, І. В. Ісаева ; літаратурны пераклад прадмоў Ф. Скарыны на сучасныя беларускую і рускую мовы А. У. Бразгунова]. – Т. 1 : Кніга Быцця = Книга Бытия = The book of Genesis. – 2013. – 269, [2] с.
У 2014 г. Нацыянальная бібліятэка Беларусі сумесна з «Банкам БелВЭБ» рэалізавала першую частку агульнанацыянальнага праекта па выпуску факсімільнага выдання поўнага збору кніг Францыска Скарыны, першыя пяць тамоў з якога ўжо пабачылі свет. Выдавецкі праект разлічаны на перыяд 2013–2017 гг. і прымеркаваны да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання. Шматтомнае факсімільнае выданне ўпершыню дазволіць сабраць поўны рэпертуар кніг, якія былі надрукаваны Францыскам Скарынам у Празе (1517–1519) і Вільні (1522–1525). У яго аснову пакладзены электронныя копіі найлепш захаваных кніг першадрукара, якія зберагаюцца ў бібліятэках і музеях Беларусі, Расіі, Украіны, Германіі і іншых краін. Факсімільнае выданне з максімальнай паўнатой узнаўляе кнігі Францыска Скарыны. Усе выданні суправаджаюцца каментарыямі навукоўцаў, а таксама ўпершыню здзейсненымі перакладамі прадмоў і пасляслоўяў Францыска Скарыны на сучасныя беларускую, рускую і англійскую мовы. Факсімільнае ўзнаўленне пазнаёміць шырокую грамадскасць з адным з найбольш каштоўных скарбаў кніжнай культуры Беларусі.

Ластоўскі, В. Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі / Вацлаў Ластоўскі ; прадмова А. Сушы. – Факсімільнае выданне. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2012. – 814 с.
Вацлаў Ластоўскі – адзін з найярчэйшых прадстаўнікоў таго пакалення, якому давялося дабіцца права Беларусі заняць “свой пачэсны пасад між народамі”. Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі, створаная Вацлавам Ластоўскім, дасюль застаецца надзвычай запатрабаванай і ніколькі не страціла сваёй актуальнасці і каштоўнасці як навуковае прэзентацыйнае выданне, якое больш 85 гадоў чакала свайго перавыдання.

І паўстаў народ… : факсімільнае выданне падпольных і партызанскіх газет, часопісаў, лістовак перыяду Вялікай Айчыннай вайны 1941 - 1945 гадоў / [укладальнікі: А. В. Стэфановіч, В. А. Рабкоў ; уступныя артыкулы: А. Савіцкі, А. П. Дзенісенка]. – Мінск : Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2005. – 639 с.. – (Гісторыя Беларусі ў дакументах, манаграфіях, літаратурных помніках).
Гэта кніга – выданне падпольных і партызанскіх газет, часопісаў, плакатаў, лістовак перыяду Вялікай Айчыннай вайны 194–1945 гадоў, якія зберагліся ў адзінкавых экзэмплярах, захоўваюцца ў дзяржаўных музеях і цэнтральных навуковых бібліятэках і амаль невядомы шырокаму колу чытачоў. Выданне будзе карысным для даследчыкаў, выкладчыкаў, студэнтаў і навучэнцаў – увогуле для ўсіх, хто цікавіцца гісторыяй сваёй краіны.

Опыт описания Могилевской губернии : в 3-х книгах / составитель А. С. Дембовецкий. – Факсимильное издание.– Могилев : АмелияПринт, 2007. – Кн. 1. – Репринт. – 844 с.
Выданне змяшчае звесткі, якія датычацца гістарычнага, фізіка-геаграфічнага, этнаграфічнага, прамысловага, сельскагаспадарчага, ляснога, навучальнага, медыцынскага і статыстычнага становішча рэгіёна, з двума картамі губерні і 17 рэзанымі на дрэве гравюрамі відаў і тыпаў, Кнігі, складзены па праграме і пад рэдакцыяй старшыні Магілёўскага губернскага статыстычнага камітэта А. С. Дэмбавецкага. У 1-ай кнізе сабраны наступныя нарысы аб губерні: гістарычны, фізіка-геаграфічны, этнаграфічны, датаваныя канцом ХІХ стагоддзя, а таксама прыведзена адміністрацыйная карта губерні.

Опыт описания Могилевской губернии. – Кн. 2. – 2008. – 1028 с.
У 2-ім томе дадзена апісанне гарадоў і мястэчак Магілёўскай губерні, яе прамысловасць (фабрычная, рамесленая, паляўнічая, рыбалоўчая і пчалярная), дарогі, лясная гаспадарка і сельская гаспадарка (земляробства і жывёлагадоўля), ахова здароўя. Таксама прыведзена карта глебаў і лясоў.

Опыт описания Могилевской губернии. – Кн. 3. – 2008. – 396 с.
У 3-ім томе сабрана статыстычная інфармацыя аб насельніцтве Магілёўскай губерні, змешчаны табліцы землеўладальнікаў і дадатковыя статыстычныя і даведачныя звесткі.

Святое Евангелие. Слуцк, 1582 / ответственный за выпуск А. Вейник [и др.] ; допечатная подготовка А. Гопиенко ; оформление переплета Н. Сорока. – Факсимильное издание. – Минск : Белорусская Православная Церковь : Национальная библиотека Беларуси, 2009. – 450 с.
Слуцкае Евангелле – унікальны рукапісны помнік XVI стагоддзя, адна з буйнейшых праваслаўных святыняў Беларусі, якая па праву лічыцца сімвалам духоўнага адраджэння нацыі. Евангелле, перапісанае ў Слуцку князем Юрыем Алелькавічам (1559–1586), сваяком святой Сафіі Слуцкай, – унікальны выпадак, калі Евангелле было перапісана прадстаўніком шляхты. Князь Юры Алелькавіч надумаў перапісаць Евангелле золатам і рабіў гэта тайна. У хуткім часе золата было заменена на чарніла, аднак не ў сувязі з фінансавымі цяжкасцямі. Князь адчуваў набліжэнне хваробы і спяшаўся скончыць працу, а праца з золатам патрабавала доўгага часу. Евангелле – своеасаблівае завяшчанне слуцкага князя – было падаравана ім Троіцкаму манастыру ў Слуцку. У 2009 г. выдавецтва Беларускага Экзархата здзейсніла факсімільнае выданне Слуцкага Евангелля. Гэта выданне амаль дасканала перадае ўсе асаблівасці першакрыніцы. Па ўзроўні выкарыстання выданне не мае аналагаў у Беларусі.
Гимнастика для мозга
С 1966 года во всем мире 20 июля отмечают Международный день шахмат. Несколько лет назад Всемирная шахматная организация решила выяснить – сколько людей в мире играют в эту замечательную игру? Цифра оказалась немаленькой – более 600 миллионов человек на нашей планете регулярно проводят время над доской с фигурами! Стоит также упомянуть, что как вид спорта шахматы признаны в 105 странах мира. К праздничной дате любители этой древней интеллектуальной забавы организуют турниры, встречаются, чтобы обменяться опытом. Ну, а какое же место в этой истории занимает библиотека?
А вот какое. Так уж получилось, что книг о шахматах написано больше, чем обо всех других видах спорта и играх вместе взятых! С некоторыми из них можно познакомиться в центральной библиотеке им. М. Горецкого – для изданий этой тематики здесь отведен специальный раздел. Самоучители для начинающих, сборники знаменитых этюдов, серьезные исследования по шахматной теории и откровения легендарных гроссмейстеров. И пусть такая бумажная коллекция выглядит немного поустаревшей на фоне нынешнего интернетного изобилия, но это не должно смущать тех читателей, кто решит однажды открыть для себя удивительный мир шахмат – здесь, в библиотеке, он всегда найдет для себя надежный путеводитель в этом запутанном путешествии.
Навукоўцы зямлі Горацкай
Народжаныя ў ліпені
Цэнтральная бібліятэка імя М. Гарэцкага пры дапамозе электроннай выстаўкі "Навукоўцы зямлі Горацкай" працягвае знаёміць сваіх чытачоў з горацкімі навукоўцамі, іх дасягненнямі і вынаходніцтвамі ў шматлікай навуковай дзейнасці.
(06.07.1937, в. Осава Докшыцкага
р-на – чэрвень 2014), вучоны ў галіне эканамічных навук. Доктар эканамічных навук (1992), прафесар кафедры статыстыкі і эканамічнага аналіза БДСГА (1995).
Скончыў БДСГА (1959). Быў накіраваны на працу ў г. Сяміпалацінск (Казахстан), дзе працаваў інжынерам, а затым начальнікам землеўпарадкавальнага атрада (1959-1964). Пасля заканчэння аспірантуры (1972) працаваў старшым навуковым супрацоўнікам у Казахскім НДІ эканомікі сельскай гаспадаркі. З 1972 па 1995 год працаваў у Заходне-Казахстанскім сельскагаспадарчым інстытуце загадчыкам кафедры эканамічнай кібернетыкі, дэканам завочнага факультэта, прарэктарам па завочнаму навучанню. З 1995 г. працуе ў БДСГА прафесарам кафедры статыстыкі і эканамічнага аналізу. Навуковая дзейнасць звязана з даследаваннямі праблем эканамічнай эфектыўнасці вытворчасці ў сельскагаспадарчых прадпрыемствах, эквівалентнасці абмену ў міжгаліновых сувязях. Вёў даследаванні па навуковаму абгрунтаванню крытэрыяў і арыентыраў па ўдасканаленні цэнавога механізма ў сельскай гаспадарцы. Аўтар звыш за 164 навуковых публікацый.
Асноўныя публікацыі:
Производственные резервы повышения экономической эффективности работы сельскохозяйственного предприятия в условиях становления рынка. – Горки, 1997. (у суаўт.). Оценка надежности выводов и предложений в аграрной экономике : учебное пособие. – Горки, 2001. Многофакторные аддитивно-мультипликативные индексы модели анализа аграрной экономики. – Горки, 2002.
Літаратура:
начала XXI века: персональный состав, направления исследований и научные результаты: сборник / Центр аграрной экономики Института экономики НАН Беларуси. – Минск : Центр аграрной экономики Института экономики НАН Беларуси, 2006. – С. 34-35. Ковель Павел Васильевич // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук /авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 84-85. Ковель Павел Васильевич// ЭКОНОМИКА.BY [Электронный ресурс] : белорусский экономический портал. – Режим доступа: http://ekonomika.by/ekonomisty/kovel-pavel-vasilevich. – Дата доступа: 25.11.2016.
(12.07.1916, г. Горкі Магілёўскай вобл. – 6.07.1975, г. Мінск), беларускі гісторык.
Доктар гістарычных навук, прафесар (1966), член-карэспандэнт АПН СССР (1968).
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
Скончыў БДУ (1946), працаваў там выкладчыкам, загадчыкам кафедры гісторыі СССР (1950-58), гісторыі БССР (з 1958). Вывучаў руска-беларускія адносіны ў 2-й палове XVI-XVII стст., нацыянальна-вызваленчую і антыфеадальную барацьбу народных мас Беларусі ў XVII ст. Сабраў вялікі матэрыял пра перасяленне беларусаў у Маскву і Замаскварэцкі край ў 2-й палове XVII ст. У сваіх манаграфіях раскрыў ролю беларускіх рамеснікаў, якія былі пераселены ў Маскву, ў развіцці рамесніцтва, стварэнні шэдэўраў культуры Масквы. Прыхільнік унітарнай канцэпцыі аб’яднання ўсходнеславянскіх народаў вакол Масквы і Маскоўскай дзяржавы. Аўтар звыш за 50 навуковых работ. Адзін з аўтараў “Гісторыі Беларускай ССР” (т. 1-2, 1954-61; т.1-5, 1972-75), аўтар кніг па гісторыі беларуска-рускіх сувязей.
Асноўныя публікацыі:
Барацьба ўкраінскага і беларускага народаў за ўз'яднанне з Расіяй у сярэдзіне XVII стагоддзя. – Мінск, 1954. Белорусы в Москве ХVІІ в.: из истории русско-белорусских связей. – Минск, 1957. Русско-белорусские связи : сборник документов : (1570-1667) / ответственный редактор Л. С. Абецедарский, М. Я. Волков. – Минск, 1963. Белоруссия и Россия : очерки русско-белорусских связей второй половины XVI-XVII вв. – Минск, 1978.
Літаратура:
Абецедарский Лаврентий Семенович // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редколлегия: Г. П. Пашков [и др.] – Минск : БелЭн, 2006. – Т. 2. – С. 6. Лившиц, В. М. Абецедарский Лаврентий Семёнович // Лившиц В. М. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах. / В. М. Лившиц. – Горки, 2013. – Книга 1: Знаменитые земляки – ученые. С. 12-14. Абэцэдарскі Лаўрэнцій Сямёнавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1996. –Т. 1. – С. 54. Абэцэдарскі Лаўрэнцій Сямёнавіч // Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. – Мінск, 1981. – Т. 5. – С. 8. Абэцэдарскі Лаўрэнцій Сямёнавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. – Мінск, 1993. – Т. 1. – С. 24-25. Абэцэдарскі Лаўрэнцій Сямёнавіч // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. – Мінск, 1996. – С. 554. Сташкевіч, М. Лаўрэнцій Абэцэдарскі: народжаны стаць гісторыкам / Мікалай Сташкевіч // Беларуская думка. – 2011. – № 7. – С. 60-65. Яноўскі, А. Наперадзе “загонаў” беларускіх савецкіх гісторыкаў : [пра Л. Абэцэдарскага] / А. Яноўскі // Беларуская думка. – 2016. – № 6. – С. 74-81. Абецедарский Лаврентий Семенович // Википедия : свободная энциклопедия [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Абецедарский, – Дата доступа: 10.10.2015.
(12.07.1931, в. Старакожаўка Дрыбінскага р-на Магілёўскай вобл.), беларускі вучоны ў галіне меліярацыі глеб. Кандыдат сельскагаспадарчых навук (1966),
прафесар (1991).
Скончыў БДСГА (1955), дзе і працуе старшым выкладчыкам (1963), загадчыкам кафедры эксплуатацыі гідрамеліяратыўных сістэм (1969-1980), намеснікам дэкана гідрамеліяратыўнага факультэта (1986-1990). З 1988 г. і да сучаснага моманту ён прафесар кафедры будаўніцтва і эксплуатацыі гідрамеліяратыўных сістэм. Аўтар 124 ( у т. л. 1 вучэбніка, 6 вучэбных дапаможнікаў, 3 манаграфій) навуковых і навукова-метадычных прац па спосабах рэгулявання і кантролю воднага рэжыму меліяраваных зямель, павелічэнні працаздольнасці дрэнажу на звязаных глебах. Даказаў даследаваннямі неабходнасць правядзення аграмеліяратыўных мерапрыемстваў. Для Магілёўскай вобласці зрабіў раздзяленне тэрыторыі на зоны па глебава-кліматычных умовах. Узнагароджаны медалём “За доблесную працу” (1970), Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР (1990), Ганаровымі граматамі міністэрстваў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі.
Асноўныя публікацыі:
Агромелиоративные мероприятия и бессточный дренаж при осушении минеральных суглинистых периодически переувлажняемых почв на примере Горецкого района Белорусской ССР. – Горки, 1965. Мелиорация и эксплуатация ГМС. – Минск, 1985 (у суаўт.). Организация эксплуатационных работ на мелиоративных системах. – Москва, 1985. Введение в специальность : история развития мелиорации в Беларуси. – Минск, 1996 (у суаўт.). Факультет мелиорации и водного хозяйства БГСХА : краткий очерк истории и деятельности (1919-1999). – Минск, 1999. Эксплуатация инженерных систем : сельскохозяйственное водоснабжение и канализация. – Горки, 2000. (у суаўт.). Эксплуатация мелиоративных и водохозяйственных систем. – Горки, 2005. (у суаўт.). Мелиорация земель Беларуси : очерки истории. ― Горки, 2010. (у суаўт.).
Літаратура:
Васильев, В. В. Петр Устинович Рававой : (к 80-летию со дня рождения) / В. В. Васильев, О. А. Шавлинский // Вестник БГСХА. – 2011. – № 3. – С. 175-176. Пугач, А. Жизненные уроки профессора // Ленінскі шлях (Горкі). – 2006. – 23 верасня. Рававой Петр Устинович // Кто есть кто в Белорусской сельскохозяйственной академии : информационно-справочный указатель. – Горки, 1999. – С. 61. Равовой Петр Устинович // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 121-122. Рававой Пётр Усцінавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2001. – Т. 13. – С. 190.
(12.07.1931, в. Сафонава Духаўшчынскага р-на Смаленскай вобл., Расія – 2006), вучоны ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі. Кандыдат тэхнічных навук (1971), дацэнт (1972), ганаровы прафесар БДСГА (1999).
Заслужаны работнік народнай адукацыі (1990).
Скончыў БДСГА (1956). Працаваў загадчыкам майстэрні Камянецкай МТС, галоўным інжынерам Антапольскай МТС і Кобынскай РТМС, начальнікам тэхнічнага аддзела Кобрынскага рэмзавода. З 1960 г. ў БДСГА, працаваў асістэнтам, старшым выкладчыкам, дацэнтам кафедры тэхналогіі металаў, загадчыкам кафедры, дэканам факультэта механізацыі сельскай гаспадаркі, прарэктарам па завочнаму навучанню (1984-1994). Аўтар звыш за 60 навуковых прац у галіне рамонту машын і тэхналогіі металаў. Аўтар патэнтаў. Узнагароджаны Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР.
Літаратура:
Добышев, А. Его знали в каждом уголке страны / А. Добышев // Ленінскі шлях (Горкі). – 2006. – 25 лютага. Савуноў Міхаіл Пракопавіч // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. – Мінск, 1996. – С. 550. Савунов Михаил Прокофьевич // История в биографиях ученых, удостоенных почетных званий, лауреатов премий, профессоров, докторов наук / авторы-составители: Цыганов А. Р., Лившиц В. М. ; БГСХА. – Могилев, 2005. – С. 27-28. Шаршунов, В. А. Вклад сотрудников академии в агроинженерное образование и науку / В. А. Шаршунов // Вестник БГСХА. – 2010. – № 2. – (Начало: 2010. – № 1.)
(16.07.1937, в. Адамаўка Горацкага р-на Магілёўскай вобл.), фізік-тэарэтык.
Доктар фізіка-матэматычных навук (1986),
прафесар (1989).
Скончыў БДУ (1959). У 1962-1987 гг. працаваў у Акадэміі навук БССР: у 1962-1975 гг. – у Інстытуце фізікі, у 1975-1987 гг. – у Інстытуце фізікі цвёрдага цела і паўправаднікоў. З 1987 г. працуе намеснікам дырэктара па вучэбнай і навуковай рабоце Міжгаліновага інстытута павышэння кваліфікацыі кадраў пры Беларускім палітэхнічным інстытуце (з 2008 г. – Інстытут павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў па новых накірунках развіцця тэхнікі, тэхналогіі і эканомікі БНТУ), у сучасны момант – начальнік навукова-даследчага аддзела гэтага інстытута. Аўтар больш за 130 навуковых прац, сямі аўтарскіх пасведчанняў на вынаходніцтвы. Навуковыя працы па оптыцы і лазернай фізіцы (манаімпульсныя лазеры і і лазеры хваляводнага тыпу. Выявіў (разам з Ф. І. Фёдаравым) новы від электрамагнітных хваль. Прадказаў эффект узмацнення святла пры поўным адбіцці ад інверсных асяроддзяў і з’яву гістэрэзіснага адбіцця святла (аптычнай бістабільнасці). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1990). Узнагароджаны нагрудным знакам “Вынаходнік СССР”.
Асноўныя публікацыі:
Новый вид плоских электромагнитных волн в поглощающих кристаллах (разам з Ф. І. Фёдаравым) // Оптика и спектроскопия. – 1963. – Т. 15. – Вып. 6. Отражение света от усиливающих и нелинейных сред. – Мінск, 1988 (разам з Б. Бойка).
Літаратура:
Лившиц, В. Петров Николай Степанович / Владимир Лившиц // Лившиц, В. Гордость и слава Горецкой земли : в 3-х книгах / Владимир Лившиц. – Горки, 2013. – Книга. 1 : Знаменитые земляки – ученые. – С. 43-46. Лосева, Т. Вядомы вучоны-фізік / Т. Лосева // Ленінскі шлях (Горкі). – 2000. – 28 чэрвеня. Пятроў Мікалай Сцяпанавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2001. – Т. 13. – С. 169. Петров Николай Степанович // Кто есть кто в БГПА. – Минск, 2000. – С. 26.
(22.07.1919, в. Маслакі Горацкага раёна - 2012), лінгвіст, доктар філалагічных навук (1966), прафесар (1967). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1971).
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
Скончыў Магілёўскі педагагічны інстытут (1940). З 1948 г. выкладчык, загадчык кафедры Мінскага педагагічнага інстытута, з 1951 г. загадчык сектара ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, з 1965 г. загадчык кафедры БДУ, Мінскага педінстытута. У 1969-1975 гг. адказны рэдактар часопіса “Веснік БДУ. Серыя ІV. Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. Псіхалогія”. Даследаванні ў галіне беларускага, рускага і славянскага мовазнаўства. Аўтар манаграфіі “Развіццё беларускай літаратурнай мовы ў ХІХ-ХХ ст. ва ўзаемаадносінах з іншымі славянскімі мовамі (1958). Суаўтар “Граматыкі беларускай мовы” (т. 1-2, 1962-66), “Курса сучаснай беларускай літаратурнай мовы (т.1-3, 1957-1961), “Нарысаў па гісторыі беларускай мовы”, “Руская мова” (ч.1, 1979), падручнікаў і дапаможнікаў па беларускай мове для педагагічных вучылішчаў і ВНУ. Навуковай унікальнасцю вызначаецца праца “Опыт исторического словаря русской лингвичтической терминологии” ў 5 т. (2002-2005 гг.). Аўтар больш за 200 артыкулаў у галіне беларускага і славянскага мовазнаўства. Асобныя нарысы прысвечаны найбольш вядомым беларускім лінгвістам. Аўтар больш за 20 кніг і брашур, артыкулаў па славянскім мовазнаўстве. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, ордэнам Францыска Скарыны (1997), медалямі.
Літаратура:
Булахаў Міхаіл Гапеевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т.– Мінск, 1996. – Т. 3. – С. 328. Булахаў Міхаіл Гапеевіч // Культура Беларусі : энцыклапедыя / рэдкалегия : Т. У. Бялова (галоўны рэдактар). – Мінск. – 2011. – Т. 2. – С. 114. Булахаў Міхаіл Гапеевіч // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5-ці т. – Мінск, 1986. – Т. 1. – С. 512-513. Булахаў М. Г. // Беларуская мова : энцыклапедыя. – Мінск, 1994. – С. 103-104. Булахаў М. Г. // Хто ёсць хто ў сучаснай беларускай лінгвістыцы. – Мінск, 1997. – С. 15-16. Булахаў М. Г : асноўныя навуковыя працы // Мовазнаўцы Магілёўшчыны : бібліяграфічны паказальнік. – Магілёў, 1998. – С. 18-22. Булахов Михаил Гапеевич / [автор-составитель И. К. Германович] : биографический очерк и библиография работ И. К. Германович]. – Минск : БГПУ, 1999. – 79 с. – (Материалы к биобиблиографии ученых Беларуси). Ермалаева, Н. Таленавітыя сыны Горацкай зямлі ў гады Вялікай Айчыннай вайны / Н. Ермалаева // Ленінскі шлях (Горкі). – 2000. – 20 мая. Карнялюк, К. Даследчык моўных з’яў / К. Карнялюк // Ленiнскi шлях (Горкі). – 2004. – 28 лiпеня. Крыўко, М. Тытанічны ўклад у лінгвістычную навуку / М. Крыўко // Наша слова. – 2009. – 22 ліпеня. – С. 2. Лашкевіч, А. І. Педагог, воін, вучоны / А. Лашкевіч // Народная асвета. – 1979. – № 7. – С. 73-75. Наркевіч, А. “Аз, буки, веди, глаголь…” / А. Наркевіч // Беларуская думка. – 1997. – № 1. – С. 166-168. Нікіценка, І. Ад славістыкі да словазнаўства / І. Нікіценка // Настаўніцкая газета. – 2003. – 25 студзеня. Прыгодзіч, М. Г. Міхаіл Гапеевіч Булахаў / М. Прыгодзіч // Веснік БДУ. Серыя 4. – 1994. – № 2. – С. 75-76. Прыгодзіч, М. Верны рыцар слова / Мікалай Прыгодзіч // Роднае слова. – 2009. – № 7. – С. 38-39.
(25.07.1939, в. Акушкі Горацкага раёна Магілёўскай вобл.), ваенна-палявы хірург, доктар медыцынскіх навук (1983), прафесар кафедры агульнай хірургіі Ваенна-медыцынскай акадэміі імя С. М. Кірава (1995). Заслужаны ўрач Расійскай Федэрацыі (1994), заслужаны ўрач Узбекскай ССР, вынаходнік СССР, акадэмік Міжнароднай акадэміі інфарматызацыі, палкоўнік медыцынскай службы ў адстаўцы.
Скончыў Каменскую сярэднюю школу Горацкага р-на, Ленінградскую Ваенную медыцынскую акадэмію імя С. М. Кірава (1962), дзе і працуе (з 1986 г. намеснікам начальніка кафедры агульнай хірургіі ВМА, з 1988 г. намеснікам начальніка ВМА, з 1995 г. прафесарам кафедры агульнай хірургіі). У 1974-1976 гг. працаваў урачом-хірургам і навуковым даследчыкам у складзе ХХ Савецкай антарктычнай экспедыцыі. Надрукаваў шэраг навуковых прац, прысвечаных адаптацыі палярнікаў ва ўмовах Антарктыды і розных кліматычных паясоў. У 1983-1986 гг. служыў у Афганістане галоўным хірургам 40-й арміі. Ім была створана і ўкаранёна эфектыўная сістэма двухэтапнай эвакуацыі параненых. І. Д. Касачоў упершыню выдзеліў праблему выбуховых паражэнняў і распрацаваў іх арыгінальную класіфікацыю. Пры армейскім шпіталі арганізаваў інтэрнатуру і стварыў вучэбна-метадычны цэнтр па падрыхтоўцы ваенна-палявых хірургаў. У 1988 г. аказваў дапамогу пацярпелым пры землятрасенні ў армянскім горадзе Спітаку. Ён узначаліў спецыялізаваны медыцынскі атрад акадэміі з 70 супрацоўнікаў і арганізаваў аказанне хірургічнай дапамогі пацярпелым. Па яго ініцыятыве і пры непасрэдным удзеле пры акадэміі створаны шэраг лячэбна-дыягнастычных цэнтраў, а таксама вучылішча па падрыхтоўцы медыцынскіх сясцёр (1991). Пасля выхаду ў адстаўку ў 1995 г., быў абраны прафесарам кафедры агульнай хірургіі Ваенна-медыцынскай акадэміі. Аўтар звыш за 400 навуковых прац і 200 рацыяналізатарскіх прапаноў, у т. л. 7 манаграфій, 7 вынаходніцтваў. Яго навуковыя работы прысвечаны актуальным праблемам агульнай і ваенна-палявой хірургіі, гісторыі айчыннай хірургіі, ім шырока асветлены пытанні гнойнай хірургіі і баявой хірургічнай траўмы. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі (1984), ордэнам Леніна (1986), ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга (1989) і ордэнам “За обустройство земли Российской” 2-й ступені (2008), Залатым медалём І. І. Пірагова. і інш. Пражывае ў Санкт-Пецярбургу. Зняты фільм “Военные врачи. Военный врач Иван Косачев. Две пустыни: огонь и лед” (рэжысер Міхаіл Еўзерыхін).
Літаратура:
Детликович, П. “Главный хирург Афгана” / Петр Детликович // Горацкі веснік. – 2013. – 21 верасня. – С. 2. Дроздовская, Т. Из сельской глубинки – в большую медицину / Т. Дроздовская // Ленінскі шлях (Горкі). – 2002. – 11 верасня. Касачоў Іван Данілавіч // Нікалаеў, М. Беларускі Пецярбург / Мікола Нікалаеў. – Санкт-Пецярбург, 2009. – С. 374-375. Скаромная, С. Месца прыцяжэння / С. Скаромная // Региональные ведомости (Горки). – 2002. – 19 июля. – С. 6. Косачев Иван Данилович // Профессия – врач [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: http://professiya-vrach.ru/article/ivan-danilovich-kosachev-vrach-na-predele-vozmozhnostey. – Дата доступа: 22.11.2016. Профессор Иван Данилович Косачев : (к 70-летию со дня рождения) // Вестник Санкт-Петербургского университета [Электронный ресурс] : журнал. – Режим доступа: http://med.spbu.ru/archiv/vest/9_2/2_01.pdf. – Дата доступа: 22.11.2016. Врач экстремальных ситуаций : [о Косачеве И. Д.] // Журнал “Ориентир” [Электронный ресурс] : сайт / Министерство обороны Российской Федерации. – Режим доступа: http://orientir.milportal.ru/vrach-e-kstremal-ny-h-situatsij. – Дата доступа: 22.11.2016.
(27.07.1930, в. Струпіна Гродзенскага р-на – 27.08.2015), беларускі вучоны ў галіне эканомікі. Доктар эканамічных навук (1986), прафесар (1991). Заслужаны работнік адукацыі Рэспублікі Беларусь (2013).
Скончыў Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут (1959). У 1959-1964 гг. працаваў заатэхнікам Жалудокскага раённага ўпраўлення сельскай гаспадаркі, інспектарам па закупках сельгаспрадуктаў, інспектарам-арганізатарам Гродзенскага вытворчага калгасна-саўгаснага ўпраўлення. У 1968 г. закончыў аспірантуру пры Беларускім НДІ жывёлагадоўлі. У 1967-1988 гг. працаваў у Беларускім НДІ жывёлагадоўлі ў якасці навуковага супрацоўніка, загадчыка лабараторыі арганізацыі і эканомікі вытворчасці ялавічыны, загадчыка аддзела тэхналогіі вытворчасці ялавічыны. З 1989 г. працаваў прафесарам кафедры аграбізнесу ў БДСГА. Аўтар звыш за 260 навуковых прац па інтэнсіфікацыі жывёлагадоўлі ў комплексах індустрыяльнага тыпу, аграпрамысловай інтэграцыі суб’ектах гаспадарання. Аўтар 6-ці манаграфій, суаўтар 16-ці нарматыўных выданняў па планаванні сельскагаспадарчай вытворчасці і стандартызацыі тэхналагічных працэсаў у жывёлагадоўлі. Ва ўмовах рэфармавання эканомікі Рэспублікі Беларусь праводзіў даследаванні па праблемах удасканалення форм і метадаў аграпрамысловай інтэграцыі суб’ектаў гаспадарання. Атрыманыя ім вынікі навуковых даследаванняў з’явіліся значным укладам у тэорыю і практыку арганізацыі буйной таварнай сельскай гаспадаркі і выпуску харчовых тавараў. Узнагароджаны медалём “За доблесную працу”, нагрудным знакам Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь “Выдатнік адукацыі”, Ганаровай граматай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, Ганаровымі граматамі і Дыпломамі Мінсельгасхарча Рэспублікі Беларусь, Дыпломамі ВДНГ.
Літаратура:
Детликович, П. “Главный хирург Афгана” / Петр Детликович // Горацкі веснік. – 2013. – 21 верасня. – С. 2. Дроздовская, Т. Из сельской глубинки – в большую медицину / Т. Дроздовская // Ленінскі шлях (Горкі). – 2002. – 11 верасня. Касачоў Іван Данілавіч // Нікалаеў, М. Беларускі Пецярбург / Мікола Нікалаеў. – Санкт-Пецярбург, 2009. – С. 374-375. Скаромная, С. Месца прыцяжэння / С. Скаромная // Региональные ведомости (Горки). – 2002. – 19 июля. – С. 6. Косачев Иван Данилович // Профессия – врач [Электронный ресурс] : сайт. – Режим доступа: http://professiya-vrach.ru/article/ivan-danilovich-kosachev-vrach-na-predele-vozmozhnostey. – Дата доступа: 22.11.2016. Профессор Иван Данилович Косачев : (к 70-летию со дня рождения) // Вестник Санкт-Петербургского университета [Электронный ресурс] : журнал. – Режим доступа: http://med.spbu.ru/archiv/vest/9_2/2_01.pdf. – Дата доступа: 22.11.2016. Врач экстремальных ситуаций : [о Косачеве И. Д.] // Журнал “Ориентир” [Электронный ресурс] : сайт / Министерство обороны Российской Федерации. – Режим доступа: http://orientir.milportal.ru/vrach-e-kstremal-ny-h-situatsij. – Дата доступа: 22.11.2016.
















































